کد مطلب:35646 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:28

گنجینه پرسمان » اعتقادات

بدا چيست؟

بدا، يكي از معارف قرآن است و آياتي درباره آن فرود آمده است و احاديثي به تشريح آن پرداخته، همچنين دانشمندان اسلامي بر صحت آن اتفاق نظر دارند و به ديگر سخن: محتواي بدا چيزي نيست كه مسلمانان آگاه از قرآن و سنت پيامبر بتوانند آن را انكار كنند، فقط از لفظ آن وحشت دارند، در حاليكه در معارف و عقايد، مضمون و محتوا مطرح است نه لفظ و تعبير.
حقيقت بدا، جز اين نيست كه انسان با اعمال نيك و بد خود، سرنوشت خود را دگرگون سازد، همچنان كه قوم يونس بوسيله توبه و انابه سرنوشت بد خود را، كه نزول عذاب الهي بود، دگرگون ساختند و عذاب را از خود دفع كردند، چنان كه قرآن كريم مي فرمايد:
«فَلو لا كانت قريه امنت فنفعها ايمانها الا قوم يونس لَما امنوا كَشَفنا عنهم عَذاب الخِزي في الحياةِ الدُنيا و مَتَّعنا هم الي حين» يونس/98
[چرا هيچ يك از شهرها و آباديها ايمان نياوردند كه مفيد به حالشان باشد مگر قوم يونس، آنگاه كه ايمان آوردند عذاب رسوا كننده را از زندگي آنان برطرف كرديم و تا مدت معيني آنها را بهره مند ساختيم.]
مضمون آيه، همان محتواي « بدا» است، يعني چيزي كه همه مسلمانان در آن اتفاق دارند و مي گويند فرد و جامعه ميتوانند با اعمال پاك و نيك و يا آلوده و زشت خود، سرنوشت موجود و حاكم بر خود را دگرگون سازند.
گاهي مي پرسند: محتواي « بدا» مورد پذيرش همگان است و آيات قرآني بر صحت آن گواهي مي دهند، چه آيه اي صريح تر از اين كه مي گويد:
«و لو ان اهل القري امنوا و اتقوا لفتحنا عليهم بركات من السماء و الارض ولكن كذبوا فاخذناهم بما كانوا يكسبون» اعراف/96
[هرگاه مردم شهرها ايمان آورده، تقوا پيشه مي كردند، قطعا” بركاتي از آسمان و زمين براي ايشان مي گشوديم، ولي تكذيب كردند پس به كيفر اعمالشان مجازاتشان كرديم]
ولي سوال اين است كه چرا از اين اصل به جمله « بدالله في قوم يونس » تعبير ميشود، چون مفاد ظاهري آن اين است كه براي خدا مخفي بود، سپس چيز جديدي آشكار گشت و اراده قطعي بر اين تعلق گرفته بود كه آنان را كيفر دهد، سپس تبدل راي به او دست داد.
پاسخ آن روشن است و آن اين كه به كار بردن اين لفظ درباره خدا، از باب « مجاز» است نه حقيقت، همچنان كه به كار بردن لفظ «مكر» و «استهزاء» در مورد خدا از باب مجاز است، چنانكه مي‎فرمايد:
« آيا از مكر و حيله خدا مطمئن گشته اند، از مكر خدا جز قوم زيانكار كسي مطمئن نمي باشد». اعراف/99
و علت به كار بردن اين جمله كه: « با مقام ربوبي سازگار نيست » اين است كه يك چنين جرياني از نظر بشرهاي عادي نوعي «بدا» است، يعني ظهور پس از خفا است، گويا بشر از ديدگاه خود سخن مي گويد.
اتفاقا؛ در حديث پيامبر، خود اين جمله وارد شده است.
بخاري نقل مي كند: «ثلاثه من بني اسرائيل: ابرص و اقرع واعمي بدا الله ان يبتليهم فبعث ملكا…» (صحيح بخاري 4/172)

---

: آية الله جعفر سبحاني
سيماي فرزانگان ج 2